Zona thần kinh

Bệnh zona thần kinh là gì?

Bệnh zona thần kinh còn gọi là bệnh zona, tên tiếng Anh là shingles, trong dân gian còn được gọi với tên gọi là “giời leo”. Bệnh zona là bệnh nhiễm trùng da do virus thần kinh Varicella zoster (VZV). Đây cũng là virus gây bệnh thủy đậu, thuộc họ virus herpes. Sau khi người bị bệnh thuỷ đậu đã khỏi thì vẫn còn một số virus Varicella tồn tại ở trạng thái tiềm tàng nhưng không gây bệnh. Các virus này cư trú ở các hạch thần kinh trong nhiều tháng, nhiều năm. Khi gặp các điều kiện thuận lợi như: suy giảm miễn dịch, các sang chấn tinh thần hoặc suy nhược cơ thể... loại virus này sẽ tái hoạt. Chúng nhân lên và phát triển lan truyền ra các đầu dây thần kinh cảm giác làm tổn thương niêm mạc, da từ đó gây nên bệnh zona. Đó chính là lý do mà zona là một bệnh ngoài da nhưng lại có tổn thương gốc ở dây thần kinh.

Bệnh zona không phải là một bệnh gây nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nó có thể rất đau đớn. Vắc xin chủng ngừa có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh zona. Điều trị sớm có thể giúp rút ngắn thời gian nhiễm bệnh zona và giảm nguy cơ biến chứng. Biến chứng phổ biến nhất là đau dây thần kinh sau zona, thường xuất hiện sau khi mụn nước hết sạch.

Dấu hiệu và triệu chứng của người bị bệnh zona thần kinh.

Khi bị nhiễm virus Zona, người bệnh sốt từ 38-39 độ C, đau mình mẩy, đau nhức đầu, người mệt mỏi, nước tiểu vàng...

Da người bệnh nổi ban đỏ đau rát, dần dần hình thành các đám mụn nước nhỏ, bọng nước tập trung thành từng chùm, dọc theo đường phân bố của dây thần kinh ngoại biên.Thông thường nhất, phát ban bệnh zona khởi phát dưới dạng một dải mụn nước bao bọc xung quanh bên trái hoặc bên phải của thân mình. Đôi khi phát ban bệnh zona xảy ra xung quanh một bên mắt hoặc một bên cổ hoặc mặt.

Phát ban do zona có liên quan đến tình trạng viêm các dây thần kinh bên dưới da. Ảnh: Mayoclinic.org

Lúc đầu mụn nước căng, dịch trong, sau màu chuyển đục, hóa mủ, sau vài ngày các mụn nước này vỡ đi, hình thành các vảy rồi bong dần để lại nhiều vết sẹo lấm tấm trắng trên da giống như bị hắc lào.

Người bệnh có cảm giác ngứa, đau rát bỏng, âm ỉ, đau như kim châm, giật giật từng cơn ở vùng da nhiễm bệnh.

Nguyên nhân gây bệnh zona

Như đề cập ở trên, bệnh zona do vi rút varicella-zoster gây ra - cùng một loại vi rút gây bệnh thủy đậu. Bất kỳ ai từng bị thủy đậu đều có thể bị bệnh zona. Sau khi bạn khỏi bệnh thủy đậu, virus sẽ xâm nhập vào hệ thần kinh của bạn và nằm im trong nhiều năm.

Cuối cùng, nó có thể kích hoạt lại và di chuyển dọc theo các đường thần kinh đến da của bạn, tạo ra bệnh zona. Tuy nhiên, không phải ai bị thủy đậu cũng sẽ bị bệnh zona.

Lý do của bệnh zona là không rõ ràng. Có thể là do khả năng miễn dịch đối với các bệnh nhiễm trùng giảm khi bạn già đi. Bệnh zona phổ biến hơn ở người lớn tuổi và những người có hệ thống miễn dịch suy yếu.

Varicella-zoster thuộc họ virus herpes, bao gồm vi rút gây ra mụn rộp ở môi và mụn rộp sinh dục. Do đó, bệnh zona còn được gọi là herpes zoster. Nhưng vi rút gây bệnh thủy đậu và bệnh zona không phải là loại virus gây ra bệnh mụn rộp hoặc mụn rộp sinh dục.

Bệnh zona thần kinh có lây không?

Người bệnh zona không thể lây bệnh trực tiếp cho người khác. Khi tiếp xúc trực tiếp với mụn nước trên cơ thể người bệnh zona, người tiếp xúc có khả năng bị nhiễm virus varicella-zoster (nguyên nhân gây bệnh). Khi bị nhiễm virus mà trước đây chưa bị thủy đậu hoặc chưa chích vắc-xin thủy đậu thì người nhiễm có nguy cơ phát bệnh thủy đậu chứ không phải bệnh zona. Sau khi lành bệnh thủy đậu thì có thể bị zona.

Bệnh zona thần kinh là bệnh truyền nhiễm, có thể dễ lây lan trong gia đình và khu vực vào mùa hè, mùa mưa, khi thời tiết giao mùa do tiếp xúc hoặc sinh hoạt chung với những người mắc bệnh. Bệnh có thể tự khỏi trong vòng 2 - 3 tuần và có thể dễ dàng lây truyền từ người này sang người khác.

Những người mặc dù đã tiêm phòng ngừa zona hay thủy đậu vẫn có thể mắc bệnh khi hệ miễn dịch không bền vững do khi ở chung với người bệnh zona, có những tiếp xúc thông thường như dùng chung khăn mặt, khăn tắm với người bệnh. Khi những mụn nước do bệnh zona đã khô, tróc vảy, bệnh không còn khả năng lây nhiễm. Ngoài ra, bệnh zona còn có thể lây truyền từ người bị nhiễm sang trẻ em hay người lớn mà những người này trước đây không mắc bệnh thuỷ đậu. Còn những người đã mắc bệnh thuỷ đậu thì sẽ không bị nhiễm zona từ người khác.

Cần lưu ý là bệnh thủy đậu có thể nguy hiểm đối với một số người. Do đó, trước khi các mụn nước zona đóng vảy, người bị zona nên tránh tiếp xúc cơ thể với bất kỳ ai chưa mắc bệnh thủy đậu hoặc chưa chủng ngừa bệnh thủy đậu, đặc biệt là những người có hệ miễn dịch suy yếu, phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh.

Các yếu tố nguy cơ

Bất cứ ai đã từng mắc bệnh thủy đậu đều có thể bị bệnh zona. Hầu hết người lớn đều mắc bệnh thủy đậu khi còn nhỏ, trước khi có sự ra đời của vắc xin chủng ngừa được tiêm thường qui cho trẻ nhỏ để chống lại bệnh thủy đậu.

Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ bị bệnh zona bao gồm:

• Trên 50 tuổi. Bệnh zona phổ biến nhất ở những người trên 50 tuổi. Nguy cơ gia tăng theo tuổi.

• Đang mắc một số bệnh. Các bệnh làm suy yếu hệ miễn dịch, chẳng hạn như HIV / AIDS và ung thư, có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh zona.

• Đang điều trị ung thư. Xạ trị hoặc hóa trị có thể làm giảm sức đề kháng đối với bệnh tật và có thể bị bệnh zona.

• Đang dùng một số loại thuốc. Các loại thuốc chống thải ghép có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh zona, cũng như việc sử dụng steroid kéo dài, chẳng hạn như prednisone cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh zona.

Các biến chứng của bệnh zona

Các biến chứng do bệnh zona có thể bao gồm:

• Đau thần kinh sau zona. Đối với một số người, cơn đau do zona tiếp tục kéo dài sau khi các mụn nước đã hết. Tình trạng này được gọi là đau thần kinh sau zona và nó xảy ra khi các sợi thần kinh bị tổn thương và gây đau.

• Giảm thị lực. Bệnh zona trong hoặc xung quanh mắt có thể gây nhiễm trùng mắt gây đau đớn và có thể dẫn đến mất thị lực.

• Các tổn thương thần kinh. Tùy thuộc vào dây thần kinh nào bị ảnh hưởng, bệnh zona có thể gây viêm não (viêm não), liệt mặt hoặc các vấn đề về thính giác hoặc thăng bằng.

• Nhiễm trùng da. Nếu mụn nước zona không được điều trị đúng cách, người bệnh có thể bị nhiễm trùng da do vi khuẩn.

Cách chẩn đoán bệnh zona thần kinh

Thăm khám kiểm tra lâm sàng thấy ở trước hay sau tai bệnh nhân có nổi những hạch nhỏ. Da ống tai ngoài dày, đỏ, có nhiều mụn nước ở các giai đoạn khác nhau, cái thì đã vỡ, cái đã tạo sẹo, có cái đang chứa dịch màu vàng.

Nếu bệnh nhân chà xát nhiều vào vùng này, mụn nước sẽ bị nhiễm trùng làm bội nhiễm, có thể gây viêm tấy lan toả ống tai ngoài, viêm sụn vành tai...

Màng nhĩ sưng huyết đỏ. Đo thính lực đồ kém tiếp nhận.

Xét nghiệm máu không có nhiều giá trị, chỉ thấy bạch cầu giảm mức độ ít. Nghiệm pháp miễn dịch huỳnh quang tìm virus cũng chỉ mang tính chất gợi ý. Chẩn đoán chủ yếu dựa vào diễn biến và triệu chứng lâm sàng là dấu hiệu đau và mụn nước nằm ở vùng phân bố của các dây thần kinh, một bên.

Điều trị bệnh zona thần kinh

Khi người bệnh nhiễm virus zona thường được chỉ định sử dụng nhóm thuốc kháng virus (acyclovir) hay dùng là zovirax liều thay đổi theo từng độ tuổi.

Trong trường hợp có bội nhiễm vi khuẩn cần phải dùng kháng sinh, kháng sinh chống bội nhiễm, kháng viêm, chống phù nề... Nếu có kèm theo liệt mặt, cần sử dụng thuốc chuyên biệt và sử dụng vitamin B1, B6, B12 liều cao uống hoặc tiêm.

Với zona thần kinh, trong những trường hợp đau nhiều, kéo dài và gây mất ngủ cần được dùng thuốc an thần, giảm đau mạnh. Các loại thuốc này bắt buộc phải có chỉ định của bác sĩ, người bệnh không được tự ý mua để dùng.

Thuốc tăng cường miễn dịch cũng đang được áp dụng điều trị phối hợp

Điều trị tại chỗ: bôi thuốc mỡ kháng viêm, chống virus như mỡ zovirax vùng có mụn nước để giảm đau, chống viêm, chống tạo sẹo, chống tình trạng bội nhiễm của các mụn nước.

Biện pháp phòng ngừa bệnh zona thần kinh

Khi bị zona thần kinh, để tránh lây lan bệnh ra diện rộng và lây sang cho người khác, người bệnh cần lưu ý:

- Tuyệt đối không gãi, chà xát và để xà phòng, nước bẩn tiếp xúc với vùng da bị nhiễm bệnh. Điều này sẽ làm các mụn nước vỡ ra và gây nên nguy cơ nhiễm trùng rất cao.

- Giữ cho vùng da bị zona luôn sạch sẽ, rửa vết thương bằng nước muối loãng để sát khuẩn hoặc bằng thuốc rửa chuyên biệt mà bác sĩ chỉ định.

- Rửa tay sạch sẽ thường xuyên, đúng cách nhất là trước và sau khi chăm sóc vùng da bị tổn thương, mặc quần áo thoải mái, không bó sát vào vùng da tổn thương.

- Tuyệt đối không tiếp xúc với phụ nữ mang thai, trẻ em, trẻ sơ sinh thiếu tháng hoặc nhẹ cân, những người suy giảm miễn dịch, những người chưa từng mắc thủy đậu, zona hay chưa chích ngừa thủy đậu cho đến khi lành bệnh.

- Chỉ dùng thuốc đã có sự đồng ý của bác sĩ, không tự ý dùng thuốc.

- Zona tuy là bệnh không nguy hiểm nhưng biến chứng của chúng gây không ít phiền muộn cho người bệnh, đặc biệt là gây nên zona thần kinh hoặc loét giác mạc mắt gây mù lòa. Khi bị zona thần kinh không nên quá lo lắng, cần có quyết tâm và kiên trì điều trị để bệnh chóng khỏi. Phòng bệnh tốt nhất là tiêm vắc-xin phòng bệnh thủy đậu để trẻ không mắc bệnh và về sau tránh được mắc bệnh zona.

Nếu có triệu chứng bất thường, bạn nên được thăm khám và tư vấn với bác sĩ chuyên khoa.

 

-----------------------------

Nguồn:

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/shingles/symptoms-causes/syc-20353054. Truy cập ngày 13/9/2021

https://www.vinmec.com/vi/tin-tuc/thong-tin-suc-khoe/benh-zona-than-kinh-co-lay-khong/. Truy cập ngày 13/9/2021