Nghiện thuốc

Nghiện là một bệnh lý ở não mạn tính tái phát, đặc trưng bởi việc tìm kiếm và sử dụng thuốc cho bằng được, bất chấp hậu quả có hại. Nói cách khác, nghiện là một nhu cầu sử dụng thuốc quá mức hoặc không thể kiểm soát. Bệnh có thể kéo dài hoặc đột nhiên tái phát sau khi cải thiện một thời gian. Nghiện còn có tên gọi khác là rối loạn sử dụng chất nghiêm trọng (severe substance use disorder).

Mặc dù nghiện từng bị xem là biểu hiện của sự yếu kém về tinh thần, nhưng ngày nay người ta thấy có liên quan đến sự thay đổi ở não do sử dụng các chất gây nghiện. Gần như tất cả các chất gây nghiện đều trực tiếp hay gián tiếp kích hoạt một vùng ở não có tên là nucleus accumbens (tạm dịch là nhân cận vách hay nhận cặp), thông thường bị kích thích bởi các hoạt động gây khoái cảm tự nhiên quan trọng với sự sống như ăn, quan hệ tình dục…

Cần tìm hiểu thêm về trung tâm khoái cảm tại não và cách thức nó vận hành. Tất cả các khoái cảm xãy ra tại não theo cùng một cách, cho dù nó xuất phát từ một loại thuốc thần kinh, tiền thưởng, quan hệ tình dục hoặc một bữa ăn thỏa mãn. Tại não, khoái cảm có một dấu hiệu riêng biệt, đó là sự phóng thích của chất dẫn truyền thần kinh dopamine trong nhân accumbens, là một cụm các tế bào thần kinh nằm bên dưới vỏ não (xem hình minh họa). Sự giải phóng dopamine trong nhân accumbens luôn gắn liền với những khoái cảm nên các nhà khoa học thần kinh gọi vùng này là trung tâm khoái cảm của não.

Nhân accumbens được xem là trung tâm khoái cảm tại não, đóng vai trò quan trọng trong cơ chế gây nghiện. Ảnh: Đại học Harvard -www.harvard.edu

Các chất gây nghiện như nicotine hay heroin kích thích sự phóng thích dopamin tại nhân accumbens nhiều hơn so với các hoạt động lành mạnh gây khoái cảm tự nhiên. Do đó thường xuyên tiếp xúc với các chất này có thể đánh lừa bộ não trong việc ưu tiên dùng chất gây nghiện hơn các hoạt động lành mạnh bình thường.

Tác động của chất gây nghiện đối với con đường gây khoái cảm của não giúp giải thích hai đặc điểm quan trọng của nghiện:

• Không có khả năng hạn chế hoặc ngừng sử dụng chất gây nghiện
• Thôi thúc không thể cưỡng lại được trong việc liên tục tìm kiếm và dùng thuốc, bất chấp những hậu quả nghiêm trọng.

Giống như một số loại thuốc gây lệ thuộc thuốc chứ không gây nghiện, thì cũng có những loại thuốc gây nghiện mà không gây lệ thuộc thuốc, nghĩa là không gây ra các triệu chứng khi ngưng thuốc đột ngột (triệu chứng cai nghiện). Ngay cả sau thời gian dài lạm dụng, các loại thuốc kích thích tâm thần, bao gồm cocaine và methamphetamine, cũng không gây ra các triệu chứng cai nghiện rõ rệt như nôn mửa và run rẩy, mặc dù có thể có các triệu chứng về tâm lý như trầm cảm, lo lắng và thèm thuốc. Mặc dù không bộc lộ những triệu chứng cai nghiện nhưng những người lạm dụng thuốc kích thích tâm thần mãn tính có thể thực sự bị nghiện. 

Xem thêm để phân biệt: Lờn thuốc, Lệ thuộc thuốc, Nghiện thuốc

Ban Biên tập Y Khoa Online

----------------------------------------------

Nguồn: 

https://drugabuse.com/addiction/

https://www.health.harvard.edu/newsletter_article/how-addiction-hijacks-the-brain